Η προσωποκεντρική θεραπεία, γνωστή και ως πελατοκεντρική θεραπεία, αποτελεί μία πλουραλιστική θεραπευτική προσέγγιση που αναπτύχθηκε από τον Carl Rogers τη δεκαετία του 1950 στην Αμερική. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ανθρωπιστικό είδος ψυχοθεραπείας που εστιάζει στην αλλαγή και την ανάπτυξη του θεραπευόμενου.
Σε αυτό το άρθρο θα δούμε τις βασικές αρχές της προσωποκεντρικής ψυχοθεραπείας, τις τεχνικές και τις συνθήκες που χρησιμοποιεί, αλλά και άλλες πολλές χρήσιμες πληροφορίες που θα μας βοηθήσουν να γνωρίσουμε καλύτερα τη συγκεκριμένη επιστήμη.
Πώς ορίζεται η προσωποκεντρική προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία
Η προσωποκεντρική θεραπεία, σύμφωνα με το ολιστικό θεωρητικό μοντέλο του Rogers, ορίζεται ως η μορφή ψυχοθεραπείας που εστιάζει απόλυτα στην ανάπτυξη του θεραπευόμενου. Σύμφωνα με την εν λόγω προσέγγιση, ο κάθε άνθρωπος ζει συνειδητά και χαρακτηρίζεται από την έμφυτη τάση του να εξελίσσεται. Έχει στόχους και δρα με απόλυτη ελευθερία και βούληση. Στην πορεία της ζωής του όμως έρχεται αντιμέτωπος με γεγονότα που τον μπλοκάρουν και εμποδίζουν την ανάπτυξή του.
Η προσωποκεντρική προσέγγιση λοιπόν είναι μια ανθρωπιστική μέθοδος που εστιάζει στην ατομικότητα και στοχεύει στην ωρίμανση και πραγμάτωση του ατόμου. Μέσω αυτής ο θεραπευόμενος μπορεί και ερμηνεύει τα γεγονότα που τον κρατάνε πίσω και αντιλαμβάνεται ότι αυτά είναι απόρροια διαφόρων κοινωνικών ή οικογενειακών πεποιθήσεων και όχι οι προσωπικές του αξίες.
Ποιες είναι οι αρχές της προσωποκεντρικής θεραπείας
Η προσωποκεντρική θεραπεία στηρίζεται σε κάποιες αρχές, ή συνθήκες όπως αλλιώς ονομάζονται, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με τη σχέση θεραπευτή και θεραπευόμενου και αντανακλώνται στις παρακάτω στάσεις συμπεριφοράς.
- Αυθεντικότητα
- Άνευ όρων αποδοχή
- Ενσυναίσθηση
Ο προσωποκεντρικός ψυχολόγος λοιπόν οφείλει να τις εντάξει στο θεραπευτικό του πλάνο, να τις τηρεί κατά τη διάρκεια της συνεδρίας και να τις καταστήσει σαφείς στον θεραπευόμενο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να δημιουργηθεί ένα ασφαλές περιβάλλον και να πραγματοποιηθεί η θεραπευτική αλλαγή.
Πώς αποτυπώνονται οι συνθήκες (τεχνικές) της προσωποκεντρικής θεραπείας
Οι συγκεκριμένες συνθήκες, όπως είδαμε, χρειάζεται να αποκτούν μορφή και να βρίσκονται σε κάθε έκφανση της θεραπευτικής διαδικασίας. Πιο αναλυτικά,
- Κατά την έναρξη της θεραπευτικής επαφής ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε μια κατάσταση ασυμβατότητας. Νιώθει ευάλωτος και αγχωμένος, και δυσκολεύεται να έρθει σε επαφή με τις σκέψεις και τα συναισθήματά του.
- Από την άλλη, ο θεραπευτής βρίσκεται σε μία κατάσταση συμβατότητας, κατανοεί τις ανησυχίες του θεραπευόμενου και λειτουργεί αυθεντικά. Είναι δηλαδή απεγκλωβισμένος από τον ρόλο του ειδικού, μένοντας ο εαυτός του, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να διαχωρίζει την ψυχική του κατάσταση από αυτή του θεραπευόμενου.
- Ο θεραπευτής, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, δημιουργεί ένα κλίμα άνευ όρων αποδοχής. Ο θεραπευόμενος συνεπώς μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς να νιώθει ότι κρίνεται για τις επιλογές του και βρίσκεται όλο και πιο κοντά στην αυτοπραγμάτωση.
- Σε αυτό το πλαίσιο ο θεραπευτής δρα με ενσυναίσθηση, καθώς μπορεί να αντιλαμβάνεται συναισθηματικά τον θεραπευόμενο, μπαίνοντας στη θέση του χωρίς ωστόσο να χάνει την ιδιότητά του. Αν και χρειάζεται να βλέπει τα γεγονότα με την οπτική του θεραπευόμενου, οφείλει να διατηρεί τη δική του υπόσταση. Η συναισθηματική αυτή ακρόαση επιτυγχάνεται πλήρως με τη φράση “σαν να” και απαιτεί εγρήγορση και συνειδητότητα.
Τι είναι οι “φυλές” στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία
Στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία, οι “φυλές” (ή “πλευρές”) αναφέρονται στους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να προσεγγιστεί η θεραπεία και αναπτύχθηκαν από τις ποικίλες ερμηνείες των επιγόνων του Carl Rogers. Ο συγκεκριμένος όρος συνεπώς δεν είναι αυστηρά καθορισμένος, καθώς δεν αναφέρεται σε κατηγοριοποιήσεις που ο ίδιος ο Rogers είχε ορίσει, αλλά περισσότερο στις εξελίξεις και διαφοροποιήσεις της προσωποκεντρικής θεωρίας από τους μεταγενέστερους θεραπευτές.
Κάποιες από τις κύριες “φυλές” που έχουν αναπτυχθεί στην προσωποκεντρική προσέγγιση περιλαμβάνουν τα παρακάτω:
- Συγκινησιακά εστιασμένη θεραπεία (EFT)
- Υπαρξιακή προσωποκεντρική θεραπεία
- Εμπλουτισμένη προσωποκεντρική θεραπεία
- Συστημική προσωποκεντρική προσέγγιση
- Διαλογική προσωποκεντρική προσέγγιση κ.α.
Σε ποια πλαίσια εφαρμόζεται η προσωποκεντρική θεραπεία
Η προσωποκεντρική προσέγγιση χρησιμοποιείται κυρίως στην ατομική ψυχοθεραπεία, αλλά μπορεί επίσης να συνδυαστεί και με άλλες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) για την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως ο εθισμός. Γενικότερα, μπορεί να εφαρμοστεί σε ποικίλα πλαίσια όπως τα παρακάτω:
- Ατομική θεραπεία: Υποστηρίζει άτομα με συναισθηματικές και ψυχολογικές δυσκολίες (άγχος, κατάθλιψη κ.ά.).
- Ομαδική θεραπεία και ομάδες υποστήριξης: Δίνει στα μέλη χώρο να εκφραστούν ανοιχτά και να αναπτύξουν συναισθηματική σύνδεση και αίσθηση κοινότητας.
- Εκπαιδευτικά ιδρύματα: Υποστηρίζει τους μαθητές στην αυτογνωσία και τη διαχείριση δυσκολιών, βελτιώνοντας έτσι την αυτοεκτίμηση και ανθεκτικότητά τους.
- Οικογενειακή θεραπεία: Βοηθά τα μέλη της οικογένειας να βελτιώσουν την μεταξύ τους επικοινωνία μέσα από τη δημιουργία αμοιβαίας κατανόησης.
- Συμβουλευτική ζευγαριών: Ενισχύει την επικοινωνία σε ζευγάρια, βοηθώντας στην επίλυση συγκρούσεων.
- Επαγγελματική συμβουλευτική: Ενδυναμώνει άτομα για να ανακαλύψουν τους επαγγελματικούς στόχους και τις δυνατότητές τους.
- Υγειονομική φροντίδα: Υποστηρίζει άτομα με χρόνιες ή σοβαρές ασθένειες, εστιάζοντας στην ψυχολογική και συναισθηματική διαχείριση της κατάστασής τους.
Πώς διαχωρίζεται η προσωποκεντρική θεραπεία από τη θεραπεία Gestalt
Η προσωποκεντρική θεραπεία και η ψυχοθεραπεία Gestalt, παρότι είναι και οι δύο ανθρωπιστικές προσεγγίσεις, διαφέρουν σημαντικά ως προς τον τρόπο εφαρμογής και τη φιλοσοφία τους. Πιο συγκεκριμένα, η προσωποκεντρική προσέγγιση εστιάζει στη θεραπευτική σχέση, αφήνοντας τον θεραπευόμενο να κατευθύνει τη διαδικασία, χωρίς συγκεκριμένες τεχνικές και με στόχο την αυτοπραγμάτωσή του. Από την άλλη, η Gestalt είναι πιο δυναμική και κατευθυντική, δίνοντας έμφαση στο «εδώ και τώρα» και χρησιμοποιεί τεχνικές για να φέρει στην επιφάνεια συναισθήματα και εμπειρίες που ίσως αποφεύγονται.
Ευκαιρίες και επαγγελματική αποκατάσταση στην προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία
Ο προσωποκεντρικός ψυχολόγος μπορεί να εργαστεί σε διάφορους επαγγελματικούς χώρους που σχετίζονται με την ψυχική υγεία. Τα κυρίαρχα πλαίσια που μπορεί να απασχοληθεί περιλαμβάνουν:
- Ιδιωτικό γραφείο
- Δομές ψυχικής υγείας
- Προσφυγικές δομές
- Εκπαιδευτικά ιδρύματα
- Δομές απεξάρτησης
- Επιχειρήσεις και οργανισμούς
- Ερευνητικά προγράμματα
Κλείνοντας είναι απαραίτητο να σημειώσουμε ότι η προσωποκεντρική θεραπεία, όπως και κάθε άλλη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, απαιτεί εκπαίδευση σε προπτυχιακό και (πολλές φορές!) μεταπτυχιακό επίπεδο και συνεχή κλινική εποπτεία.
Η Σχολή Ψυχολογίας του Mediterranean College προσφέρει προπτυχιακά προγράμματα, όπως το BSc (Hons) Applied Psychology, μεταπτυχιακά προγράμματα, όπως το μεταπτυχιακό Συνθετικής Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας και αξιόπιστα διδακτορικά, όπως το Professional Doctorate Counselling Psychology που καλύπτουν όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης που χρειάζεται ο εκπαιδευόμενος οποιασδήποτε θεραπευτικής προσέγγισης!
