Η δικαστική ψυχολογία είναι ένας διευρυμένος και σύνθετος κλάδος της ψυχολογίας, ο οποίος συσχετίζει το νόμο με την ψυχολογία, εφαρμόζοντάς τη στην ποινική διαδικασία. Πρόκειται για έναν ευρύ τομέα, ο οποίος προϋποθέτει την καλή συνεργασία μεταξύ του ατόμου, του ψυχολόγου και του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης.
Σε αυτό το άρθρο, θα δούμε μεταξύ άλλων, με τι ασχολείται η δικαστική ψυχολογία, ποιός είναι ο ρόλος του δικαστικού ψυχολόγου, ποιά τα καθήκοντά του, αλλά και σε ποιούς τομείς μπορεί να εργαστεί.
Με τι ασχολείται η δικαστική ψυχολογία
H δικαστική ψυχολογία συνδυάζει τις αρχές της επιστήμης της ψυχολογίας με το νόμο, εφαρμόζοντας την εξειδίκευσή της στα πλαίσια του νομικού συστήματος. Η δικαστική ψυχολογία είναι ένα ευρύ πεδίο, το οποίο μπορεί να εφαρμόζει πρακτικές από διάφορους τομείς της επιστήμης της ψυχολογίας, όπως η κλινική ψυχολογία και η κοινωνική ψυχολογία. Επίσης, μπορεί να εφαρμόζει στην πράξη συμπεράσματα που έχουν προκύψει από μελέτες στο νομικό πλαίσιο.
Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, η δικαστική ψυχολογία έχει γίνει ιδιαίτερα δημοφιλής χάρη σε διάφορες αστυνομικές σειρές που αναδεικνύουν το ρόλο του δικαστικού ψυχολόγου στη διαδικασία διαλεύκανσης μιας υπόθεσης. Αυτό έχει οδηγήσει πολλούς νέους, οι οποίοι ενδιαφέρονται για τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς, να επιλέξουν αυτόν τον τομέα της εφαρμοσμένης ψυχολογίας ως αντικείμενο των σπουδών τους.
Ποιός είναι ο ρόλος του δικαστικού ψυχολόγου
Ένας δικαστικός ψυχολόγος προσφέρει την επαγγελματική του εξειδίκευση στο νομικό σύστημα, ώστε να συμβάλει σε υποθέσεις που αφορούν σε παραβάσεις του νόμου, ειδικά σε εγκλήματα ή παραβάσεις του αστικού δικαίου. Κατά τη διάρκεια μιας δίκης, ο δικαστικός ψυχολόγος συνήθως έχει το ρόλο του συμβούλου ή του πραγματογνώμονα, ο οποίος μπορεί να φωτίσει πλευρές του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς των ατόμων που εμπλέκονται στην υπόθεση. Έτσι, βοηθά το δικαστήριο να κατανοήσει εάν ένα έγκλημα διαπράχθηκε με ή χωρίς καταλογισμό.
Κάτι ακόμα με το οποίο ασχολείται ο δικαστικός ψυχολόγος, που έχει μάλιστα αποκτήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια είναι η γνωστική διάσταση του εγκλήματος. Πιο συγκεκριμένα, ασχολείται με τη μελέτη της αιτιολόγησης της παραβατικής συμπεριφοράς, εξετάζοντας τους ψυχολογικούς παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή.
Ποιά είναι τα καθήκοντα του δικαστικού ψυχολόγου
Τα κυριότερα καθήκοντα ενός δικαστικού ψυχολόγου είναι ότι:
- Λαμβάνει μέρος στην ανακριτική διαδικασία.
- Αξιολογεί τις ανάγκες των κρατούμενων όσον αφορά στην ψυχική τους υγεία.
- Κάνει ψυχολογικές εκτιμήσεις και αξιολογήσεις.
- Μελέτα τις δυσπροσαρμοστικές εγκληματικές συμπεριφορές των δραστών.
- Κάνει προτάσεις σχετικά με τις ποινές που τους επιβάλλονται.
- Ασχολείται με την ταξινόμηση των τροφίμων σε σωφρονιστικά καταστήματα, καθώς και με εκτιμήσεις για την επικινδυνότητά τους.
- Μελετά και αξιολογεί την ποινική ευθύνη του δράστη.
- Κάνει αξιολογήσεις στα στάδια της διαδικασίας επιμέλειας παιδιού.
- Διενεργεί έρευνες σε ακαδημαϊκό επίπεδο.
- Σχεδιάζει και διαχειρίζεται θεραπευτικές ομάδες, καθώς και προγράμματα θεραπείας και κατάχρησης ουσιών.
- Συμβάλει στο σχεδιασμό σωφρονιστικών προγραμμάτων.
- Ασχολείται με τη μελέτη, τη θεραπεία και την αποκατάσταση των ατόμων που έχουν βιώσει ένα έγκλημα ως θύματα.
Σε τι διαφέρει η δικαστική ψυχολογία από άλλους κλάδους
Ένα από τα βασικά σημεία στα οποία η δικαστική ψυχολογία διαφέρει από άλλους κλάδους της ψυχολογίας είναι ότι η συμβολή του δικαστικού ψυχολόγου απαιτείται για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Πιο συγκεκριμένα, σε κάθε περίπτωση, ένας δικαστικός ψυχολόγος καλείται να εκτελέσει έναν συγκεκριμένο και περιορισμένο αριθμό καθηκόντων στη δικαστική υπόθεση. Επιπλέον, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ψυχολόγους, ο δικαστικός ψυχολόγος δεν συνεργάζεται με άτομα που έχουν αναζητήσει τη βοήθειά του με δική τους θέληση. Αντίθετα, τις περισσότερες φορές θα πρέπει να συνεργαστεί με άτομα παρά τη θέλησή τους. Αυτό είναι κάτι που απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς από την πλευρά του ειδικού, καθώς διαδικασίες, όπως η αξιολόγηση της ψυχικής κατάστασης του ατόμου, η διάγνωση και η θεραπεία γίνονται πιο απαιτητικές.
Ευκαιρίες και επαγγελματική αποκατάσταση στη δικαστική ψυχολογία
Στον κλάδο της δικαστικής ψυχολογίας, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες καριέρας που δεν έχουν να κάνουν μόνο με το δικαστικό τομέα, αλλά και με άλλους τομείς. Ένας δικαστικός ψυχολόγος μπορεί λοιπόν να εργαστεί ως:
- Κοινωνικός λειτουργός
- Λειτουργός κοινωνικής επανένταξης
- Σωφρονιστικός σύμβουλος
- Δημοσιογράφος
- Ειδικός ανάλυσης εγκλήματος
- Σύμβουλος ενόρκων
- Επιστημονικός ερευνητής
Η Σχολή Ψυχολογίας του Mediterranean College προσφέρει το εξειδικευμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα δικαστικής ψυχολογίας MSc Forensic Psychology (with Psychotherapy), το οποίο παρέχει στους συμμετέχοντες τις απαραίτητες θεωρητικές, πρακτικές και ερευνητικές γνώσεις και δεξιότητες προκειμένου να μπορούν να τις εφαρμόζουν σε εγκληματολογικά πλαίσια. Προσφέρει έτσι όλα τα εφόδια στους σπουδαστές για μία επιτυχημένη καριέρα στον τομέα της δικαστικής ψυχολογίας.
