Η Ειδική Αγωγή είναι το σύνολο των εκπαιδευτικών υπηρεσιών που προσφέρονται σε μαθητές με επιβεβαιωμένες ειδικές ανάγκες κατά τη σχολική τους διαδρομή, ανεξαρτήτως της ύπαρξης κάποιας μορφής αναπηρίας. Ο συγκεκριμένος κλάδος επιθυμεί να ανοίξει δρόμους για την αποτελεσματική ένταξη του παιδιού στην κοινωνία και στοχεύει στην πλήρη απορρόφησή του από το κοινωνικό γίγνεσθαι.
Σε αυτό το άρθρο, εκτός των άλλων, θα εξετάσουμε τη σημασία και τους στόχους της Ειδικής Αγωγής και επιπλέον θα μελετήσουμε τον ρόλο του ειδικού παιδαγωγού στην ανάπτυξη του μαθητή.
Με τι ασχολείται η Ειδική Αγωγή
Η Ειδική Αγωγή ασχολείται με την ανάπτυξη όλων εκείνων των δεξιοτήτων που επιτρέπουν στα παιδιά με “Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (ΕΕΑ)” να βρουν τη θέση τους στο οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον που κινούνται. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία σχετικά νέα επιστήμη που αποσκοπεί στην ενδυνάμωση και στήριξη των παιδιών κατά τη διάρκεια των μαθητικών τους χρόνων. Οι μαθητές λοιπόν ενισχύονται με όλα εκείνα τα εφόδια, τα οποία τους επιτρέπουν να είναι παραγωγικά μέλη της κοινωνίας και να μην αφήνονται στο περιθώριο και την απομόνωση.
Ποιοι είναι οι στόχοι της
Η Ειδική Αγωγή έχεις ως πρωταρχικό στόχο τη σχολική ένταξη, ή συνεκπαίδευση όπως αλλιώς αναφέρεται. Η σωστή εφαρμογή της συνοδεύεται από πλήθος πλεονεκτημάτων, τα οποία είναι πολύ ευεργετικά για τους μαθητές και πολύ συχνά καθορίζουν και την ενήλικη ζωή τους. Πιο συγκεκριμένα:
- Τα παιδιά με εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτούν στις ίδιες τάξεις με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους, που δεν αντιμετωπίζουν αντίστοιχες δυσκολίες.
- Κατ’ επέκταση μπορούν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες και ρουτίνες μαζί τους.
- Γίνονται αποδεκτά από το σχολικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουν.
- Σημειώνουν σημαντική μαθησιακή και κοινωνική πρόοδο.
Πώς επιτυγχάνονται οι στόχοι της
Οι στόχοι της Ειδικής Αγωγής, αν και συγκεκριμένοι, χρειάζεται να βρουν το κατάλληλο έδαφος για να καρποφορήσουν. Συνεπώς,
- Είναι απαραίτητο το κάθε παιδί που παρουσιάζει κάποια δυσκολία, να μπορεί να αξιολογηθεί στα ειδικά κέντρα. Η πρόσβαση λοιπόν σε πλήθος υπηρεσιών (διαγνωστικές, ψυχολογικές, εκπαιδευτικές) πρέπει να είναι εύκολη για όλες τις οικογένειες.
- Για την εκπλήρωση του παραπάνω σκοπού χρειάζεται να υπάρχουν και τα κατάλληλα προγράμματα, όπως επίσης και οι απαραίτητοι χώροι που θα βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει όλες του τις δεξιότητες.
- Συμπληρωματικά, τα ειδικά εργαλεία, μέσα και τεχνικές διδασκαλίες είναι απαραίτητα για να μπορέσει ο ειδικός παιδαγωγός να εκπληρώσει την αποστολή του και να εκπαιδεύσει ουσιαστικά τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
Πώς κατηγοριοποιούνται οι Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες
Η ελληνική και διεθνής νομοθεσία έχουν αντιληφθεί πλήρως τις ανάγκες που προκύπτουν στην εκπαίδευση και έχουν αναπτύξει συγκεκριμένα συστήματα ταξινόμησης ΕΕΑ, όπως είναι το DSM-5. Αυτές οι μέθοδοι είναι σε θέση να ταξινομούν τις όποιες αναπηρίες και να κατηγοριοποιούν τις ανάγκες των μαθητών με βάση τις ατομικές τους δυσκολίες. Αναλυτικότερα, οι υπάρχουσες κατηγορίες αναγκών είναι οι εξής:
- Νοητική αναπηρία (νοητική υστέρηση ή ανωριμότητα ή ανεπάρκεια)
- Φάσμα αυτισμού
- Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (π.χ. δυσλεξία, δυσγραφία κ.α.)
- Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (με ή χωρίς την ύπαρξη υπερκινητικότητας)
- Δυσκολίες στην επικοινωνία (αφορά θέματα λόγου και ομιλίας)
- Προβλήματα ακοής
- Προβλήματα όρασης
- Συμπεριφορικές και συναισθηματικές διαταραχές (π.χ. παραβατικές συμπεριφορές, γονεϊκή παραμέληση ή εγκατάλειψη κ.α.)
- Κινητικές αναπηρίες
- Ψυχικές διαταραχές και πολλαπλές αναπηρίες
- Μη ιάσιμα νοσήματα (π.χ. κληρονομική θρομβοφιλία με μόνιμες βλάβες)
Τις παραπάνω κατηγορίες ολοκληρώνουν τα ταλαντούχα παιδιά, οι ικανότητες των οποίων υπερβαίνουν κατά πολύ τις αντίστοιχες των παιδιών της ηλικίας τους και είναι καλό να καθοδηγούνται από ειδικό δάσκαλο. Στο σημείο αυτό όμως είναι απαραίτητο να τονίσουμε ότι ένα παιδί με αναπηρίες και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δε μειονεκτεί, σε καμία περίπτωση, σε σύγκριση με τα υπόλοιπα παιδιά της ηλικίας του, καθώς πολύ συχνά μπορεί να ανταπεξέλθει σε άλλους τομείς ανάπτυξης ή διαφορετικά περιβάλλοντα. Συνεπώς, δεν πρέπει για κανένα λόγο να στιγματίζεται.
Γιατί είναι σημαντική η κατηγοριοποίηση αναγκών
Η Ειδική Αγωγή, όπως είδαμε και παραπάνω, στοχεύει στην ανάπτυξη του μαθητή με τις διάφορες δυσκολίες και στην αποτελεσματική κοινωνικοποίησή του. Πολλοί όμως θεωρούν ότι η χρήση κατηγοριών, προσδίδουν μία “ταμπέλα” στο παιδί που το ακολουθεί σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του. Οι συγκεκριμένες όμως “ετικέτες” φαίνεται να είναι σημαντικής αξίας, καθώς επιτρέπουν στον ειδικό παιδαγωγό να προσεγγίσει κατάλληλα τον μαθητή και να τον “οπλίσει” με δεξιότητες που θα τον ακολουθούν σε όλα του τα χρόνια.
Ποιος είναι ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού
Εξαιρετικά σημαντικός είναι επίσης και ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού, ο οποίος εκπαιδεύεται κατάλληλα για να στηρίζει απόλυτα και να καθοδηγεί τους μαθητές που το έχουν ανάγκη. Ο ειδικός δάσκαλος λοιπόν οφείλει να βοηθάει το παιδί και να το αναπτύσσει με την επίτευξη μικρών μεν, καθημερινών δε στόχων. Συνεπώς, πρέπει να το βελτιώνει συνεχώς σε θέματα:
- Ανάγνωσης και γραφής
- Κατανόησης κειμένου και βασικών εννοιών
- Απομνημόνευσης κειμένου
- Μαθηματικών
- Προσοχής και συγκέντρωσης
- Επικοινωνίας (λεκτικής και μη)
- Αυτοεξυπηρέτησης
- Ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων
Η Σχολή Επιστημών της Αγωγής του Mediterranean College προσφέρει ένα αναγνωρισμένο μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής MA Inclusion and Special Educational Needs & Disability (ISEND), που ενισχύει τους συμμετέχοντες με όλα τα εφόδια που θα τους κάνουν να ξεχωρίσουν στην αγορά εργασίας. Το μελετημένο εκπαιδευτικό πλάνο σε συνδυασμό με την πρακτική άσκηση δημιουργεί καταρτισμένους επαγγελματίες με πλούσιο γνωστικό υπόβαθρο.
